BALGAT SÜRÜCÜ KURSU MOTOR ve ARAÇ TEKNİĞİ
Yakıtların (Benzin, LPG ve Mazot) yanmasından elde ettiği ısı enerjisini, mekanik enerjisine çeviren makineye MOTOR denir. Araçlarda kullanılan motorlar 2 ve 4 zamanlı olup; içten yanmalıdır.su veya hava ile soğutulur. Motorlarda yakıt olarak: Benzin, L.P.Gve Dizel araçlarda yakıt olarak Motorin kullanılır. Buji ile ateşlemeli motorlarda yakıt olarak Benzin ve LPG kullanılır. Buji ile ateşlemeli motorda sıkıştırılmış benzin-hava karışımı (1/15 oranında) buji ile ateşlenir.
Motorda 4 zamanın oluşumu ise şöyledir:
1.Zaman; EMME ZAMANI: Yakıt ve hava karışımı silindirlere emilir
2.Zaman; SIKIŞTIRMA ZAMANI: Bu karışım sıkıştırılır
3.Zaman; ATEŞLEME: Buji, sıkıştırılmış olan bu karışımı ateşler ve patlama meydana gelir (bir iş elde edilmiş olur)
4.Zaman; EGZOZ ZAMANI: Egzoz zamanıdır ve gaz dışarı atılır.
AKÜ
Akü bir çeşit pildir. Akü marş motoru için gereken elektriği verir.
Akünün artı ve eksi kutup başları üzerine madeni bir parça temas ederse, kısa devre olur. Artı(:uç (kutup), eksi kutba göre daha kalındır. Aküden başka bir aküye takviye yapılacaksa artı (+) kutup kablo ile diğer akünün artı (+) kutup başına; eksi (-) kutup diğer akünün eksi (-) ucuna gelecek şekilde bağlanır. Buna aynı zamanda paralel bağlama da denir. Akünün elektrolit seviyesi düşmüş ise saf su ile eksik tamamlanır. Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz. Araç üzerindeki elektrik kaynağı ile tadilat, tamirat yapılacaksa akünün kutup başları sökülür. Sökerken önce eksi (-) kutup sökülür. Takarken ise önce artı (+) kutup takılır.
AKÜNÜN BAKIMINDA
1- Kutup başlarının oksitleri temizlenir (Ilık su ile temizlenip gres yapı ile yağlanır).
2- Plakaların 1cm üzerine kadar saf su (Elektrolit) ilave edilir.
3- Akünün kış aylarında tam şarjlı olmasına dikkjat edilir. Akünün donmaması için sık sık çalıştırılmasına dikkat edilmelidir.
MARŞ SİSTEMİ
Parçaları: Akür – Kontak Anahtarı – Marş Motoru
MARŞ MOTORU: Motora ilk hareketi verir (emme-sıkıştırma-ateşleme). Elektriğini direkt aküden alır. Marş motoru bu hareketini volan dişlisine verir. Motor çalışırken marş yapılırsa marş dişlisi zarar görür.
Arızaları: Kontak anahtarı açılıp marş yapıldığında marş motoru, motor yavaş döndürüyor, döndürmüyor veya tık diye bir ses geliyorsa: marş motoru elektriğini direkt aküden aldığı için akünün kutup başları gevşektir, oksitlidir, akü boşalmıştır gibi cevaplara bakınız. Kontağı çevirirken araca 10-15 saniyeden fazla marş yapılmaz; yapılırsa akü boşalır. İtilerek çalıştırılan motorda triger kayışı veya şanzıman zarar görebilir. Otomatik vitesli araçlar itilerek çalıştırılmaz. Marş yapılıp motor çalışınca marş motorunun görevi biter. Kontak bırakılır. Marş yapılıp araç çalıştığında YAĞ LAMBASI VE ŞARJ LAMBASININ sönmesi gerekir.
Motor çalıştırılırken DEBRİYAJ pedalına SONUNA kadar basılmalıdır.
Buji: Ateşlemeyi sağlar. Silindirlerde sıkıştırılmış benzin ve hava karışımını ateşler.
Hava Filtresi: Karbüratöre giren havayı temizleyen filtredir. Hava filtresinin tıkalı olması durumunda egzoz dumanı SİYAH renkte çıkar ve çevreyi daha fazla kirletir.
Motorda egzozun sesini azaltan egzoz susturucusudur.
Marş yapıldığında marş motoru rahat dönüyor ancak araç çalışmıyorsa yakıt sisteminde bir arıza olabilir.
ARAÇTA YAKIT TASARRUFU
| 1- Bujiler yenilenir | 4- Frenler sıkı veya ayarları bozuk olmamalı |
| 2- Lastik havalarının normal değerlerde olmasına dikkat edilmeli | 5- Ani duruş ve kalkıştan kaçınılmalı |
| 3- Hava filtresi temiz tutulmalı | 6- Eskiyen debriyaj balataları değiştirilmeli |
| 7- Lastiklerin eski olması veya yetersiz hava basılması |
Aracın kullanma kılavuzuna göre belirli kilometrelerde: BUJİ, MOTOR YAĞI, YAĞ FİLTRESİ, HAVA FİLTRESİ ve TRGİER KAYIŞI değiştirilmelidir.
YAĞLAMA SİSTEMİ
Yağlama sistemi çalışan parçaların sürtünmeden dolayı aşınmasını ve ısınmasını önleyen sistemdir.
Karter, yağ pompası, yağ filtresi, yağ müşürü, yağ göstergesi (lambası), yağ çubuğundan oluşur.
YAĞ POMPASI: Çalışan parçaların üzerinde basınçlı bir şekilde yağ püskürtür. Hareketini eksantrik milinden alır.
YAĞ FİLTRESİ: Yağı süzer. Üzerinde yağ müşürü vardır. Yağ göstergesi yağ basıncını göstermiyorsa filtre tıkanmıştır. Her motor yağı değişiminde yağ filtresinin de değiştirilmesi gerekir.
YAĞ GÖSTERGESİ (Lambası): Yağ basıncını gösterir. Yağ basıncı düşükse lamba yanar ve araç hemen stop edilmelidir. Yoksa motor fazla ısınarak yanar. Araç çalışırken göstergelerden yağ kontrolü yapılır. Araç çalıştığı halde yağ lambası yanıyorsa karterde yağ yoktur. Yağ müşürü bozuktur veya yağ müşir kablosunda kısa devre vardır.
YAĞ ÇUBUĞUNDAN YAĞ KONTROLÜ: Araç stop edilir. 4-5 dakika beklenir ve düz bir zeminde iken yağı kontrol edilir. Yağ, yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır.
Motorda motor yağı kullanılır. Motor yağı günlük bakımda yağ çubuğu ile kontrol edilmelidir.
YAĞ ile ilgili soru çıktığında cevapların içinde YAĞ İLE BAŞLAYAN cevapları arayınız.
SOĞUTMA SİSTEMİ
Aracın yakıt yakmasından dolayı meydana gelen yüksek ısıyı normal ısıya indirmeyi sağlayan sistemdir.
PARÇALARI: Radyatör, Su pompası (devir daim), vantilatör ve kayışı, termostat, ısı göstergesi ve ısı müşürü, fan motoru, kalorifer hortumları ve radyatör hortumları
RADYATÖR: Su takviyesi peteklerin üstüne kadar olmalıdır. Radyatördeki suyun kışın donmaması için antifriz konur.
VANTİLATÖR KAYIŞI: Sıkı ise sadece alternatöre yataklarını bozar.
TERMOSTAT: Motor su ile soğutulduğundan suyun sıcaklığını sabit tutan parçadır. Motorda termostat yoksa araç soğuk çalışır ve geç ısınır; böylece aşınmalar artar.Motor hararet yapmaz (önemli!). Motorun aşırı sıcak olarak çalışması motorun çekişten-güçten düşmesine sebep olur.
ISI GÖSTERGESİ VE MÜŞÜRÜ: Motorun o andaki sıcaklığı, ısı müşürü sayesinde ısı göstergesinde gösterilir. Isı göstergesi çalışmıyorsa ısı müşürü arızalıdır.
FAN MOTORU VE MÜŞÜRÜ: Yeni tip motorlarda kullanılır. Vantilatör (pervane) yoktur. Fan motorlu araçlarda arıza: Fan elektrik motoru bozulmuştur, Isı müşürü veya kablosunda bir arıza vardır. Radyatördeki su seviyesi de GÜNLÜK bakımda kontrol edilir.
Motorda aşırı su kaybı varsa radyatör hortumlarında veya kalorifer hortumlarında kaçak vardır veya silindir kapak contasında kaçak vardır.
MOTORUN HARARET YAPMA NEDENLERİ
| 1- Radyatör peteklerinin tıkalı olması | 6- Radyatör kapağının bozuk olması |
| 2- Vantilatör kayışının gevşek ya da kopmuş olması | 7- Termostatın bozuk olması |
| 3- Su pompasının bozuk olması | 8- Su kanallarının kireçleşmeden dolayı daralması |
| 4- Fan motorunun bozuk olması | 9- Fan motoru kablosunun gevşek olması veya oksitlenmesi |
| 5- Fan motoru ısı müşürünün bozuk olması | 10- Aracın uygun vites veya hızda kullanılması |
ŞARJ SİSTEMİ
Parçaları: Alternatör, Konjektör, Vantilatör Kayışı, Şarj göstergesi, Akü
ALTERNATÖR (ŞARJ DİNAMOSU): Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren ve AKÜ için gerekli olan sürekli elektriği üreten parçadır.
Araç çalıştığı halde şarj ikaz lambası yanıyorsa: Vantilatör kayışı gevşek veya kopmuştur – alternatör arızalıdır. Alternatöre kömürleri aşınmıştır veya kablo bağlantıları gevşektir.
KONJEKTÖR (REGÜLATÖR): Alternatörün ürettiği elektriği ayarlayarak (regüle ederek) aküye ve tesisata verir. Konjektör (Regülatör) arızalı ise ampuller sık sık patlar ve aküde aşırı saf su kaybı olur.
ŞARJ GÖSTERGESİ (LAMBASI): Alternatörün elektrik üretip üretmediğini gösterir. Akü resmiyle gösterilir.
AYDINLATMA
Parçalar: Farlar, sigortalar, Far Anahtarı, Flaşör.
Araçta alıcıları ve tesisatı kısa devreden koruyan sigortalardfır. Sigorta yanmış ise aynı amperde sigorta ile değiştirilir. Farlarda Arıza: Far anahtarı bozuktur- far tesisatı kablo bağlantılarında paslanma vardır veya ampul flamanı yanmıştır. Sigorta atmış olabilir.
Sinyal lambaları yanmıyorsa: Flaşör bozuk olabilir, ampul flamanı patlamış olabilir, kablo bağlantılarında paslanma vardır. Far ayarında: Far ayarları yapılmalıdır (Yakın 25m, Uzak:100m)
AKTARMA ORGANLARI
Parçaları: Debriyaj (kavrama) – Vites Kutusu – Şaft – Diferansiyel – Aks
DEBRİYAJ (KAVRAMA): Görevi, motordan gelen hareketi isteğe göre vites kutusuna vermek veya kesmektir.
VİTES KUTUSU: Aracın hızını ve gücünü (Tork) ayarlar
DİFERANSİYELİN GÖREVİ: 1- Motordan gelen hareketi 90 derece kırarak akslarla tekerleklere iletir. 2- Virajlarda tekerleklerin farklı açılarda ve hızlarda dönmesini sağlar.
ARAÇ LASTİKLERİ
Lastik üzerindeki rakamlar tekerleklerin ebatlarını belirtir. Lastik değiştirilirken kriko ile kaldırıldığında sabitlemek için el freni çekilir. Karlı Havalarda Zincir: Çekici olan lastiklere takılır. Önden çekişli ise yani motor hareketi ön lastiklere aktarılıyorsa ön iki lastiğe, değilse arka lastiklere takılır.
Düz yolda araç bir tarafa çekiyorsa ön lastiklerin hava basınçları eşit değildir.
Direksiyon zor dönüyorsa lastik havası azdır ve yakıt sarfiyatı çoğalır, lastiklerin dış kenarları aşınır.
Lastiklerin hava basıncı fazla ise lastikler ortadan aşınır. Lastiklerin kontrolü, araca binileceği zaman günlük olarak yapılır.
FREN SİSTEMİ
Fren sisteminde hidrolik yağı kullanılır. Araçta iki çeşit fren vardır: Ayak freni ve El freni. El freni durmuş olan aracı sabitlemek içindir.
ABS fren sistemi direksiyon hakimiyetini sağlar.
DİZEL MOTORLARLA İLGİLİ KONULAR
Dizel araçlarda pistonlar emme zamanında silindirlere hava emer, sıkıştırılmış hava basın. Altında ısınır, bu ısınmış ortama enjektörden mazot püskürtülerek yanma meydana gelir. Eğer dizel aracın yakıt sistemine hava karışmışsa motor çalışmaz.
HAVA YAPMA NEDENLERİ:
1-Depoda yakıt bitmiştir
2.Sisteme hava girmiştir
3.Yakıt borularının sökülüp takılması esnasında sisteme hava girmiştir.
Egzozdan siyah duman çıkıyorsa: Yakıt pompası veya hava filtresine bakılır. Enjektör pompasına (mazot pompasına) basınçlı mazotu gönderen BESLEME POMPASIDIR. Enjektörler basınçlı mazotu ısınmış olan havanın üzerine püskürtür. Dizel motorlarda kızdırma bujisi ikaz lambası sönmeden marş yapılmaz.